Je ligt lekker op het strand, springt verfrissend de zee in... en dan ineens: een scherpe, branderige pijn. Grote kans dat je in aanraking bent gekomen met een kwal. Geen paniek! De meeste kwallensteken zijn vervelend, maar ongevaarlijk - zeker in Europa. Met de juiste eerste hulp ben je meestal snel weer op de been (of op de handdoek).
Je hebt verschillende soorten kwallen. De oorkwal, de zeepaddenstoel, de Japanse kruiskwal, de kompaskwal en de gele en blauwe haarkwal zijn de soorten die vaak voorkomen in onze Noordzee. Ook de kwallen in de Middellandse zee zijn relatief ongevaarlijk, maar de steken van de parelkwal (of lichtende kwal) zijn wel bijzonder pijnlijk. De gevaarlijkste en giftigste kwal ter wereld leeft vooral rondom Australië maar ook in Thailand en Hawaii is deze al waargenomen. De steken van de Australische Zeewesp, ook wel kubuskwal genoemd, kunnen dodelijk zijn. Het gif dat in de bloedbaan van de huid terecht komt, valt de zuurstofcellen aan. Daardoor ontstaat na een aantal minuten een hartaanval.
Hoe herken je een kwallensteek?
- Plotselinge, stekende of brandende pijn
- Roodheid op de huid of zwelling
- Soms: jeuk, tintelingen, lichte misselijkheid, krampen, moeite met ademen of flauwvallen
- Zeldzame gevallen: hartritmestoornissen of anafylactische shock
Eerste hulp op het strand
- Kom rustig uit het water. Probeer niet in paniek te raken.
- Spoel de huid met zeewater. Geen zoet water! Dat kan het gif activeren. Gebruik ook zeker geen urine. Dit is een fabel. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs.
- Verwijder eventuele tentakels met een pincet, een schelp of met handschoenen.
- Gebruik azijn (indien beschikbaar en niet bij kwallensteken in de Noordzee). Dit is om netelcellen te neutraliseren - vooral nuttig bij tropische kwallen. In veel vakantiebestemmingen is dit standaard in EHBO-posten aanwezig.
- Verzacht de pijn met een coldpack. Gewikkeld in een doek!
Tip: op populaire stranden kan je vaak terecht bij de reddingspost of EHBO voor directe hulp.
Wat helpt tegen de pijn en jeuk?
In de apotheek (ook in het buitenland) kan je vragen naar:
- Verzachtende geld met lidocaïne of antihistaminica
- Pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen
In de meeste gevallen verdwijnt de pijn binnen enkele uren.
Wanneer wél een arts raadplegen?
- Als de pijn blijft aanhouden of erger wordt.
- Bij allergische reacties zoals ademhalingsproblemen, zwelling van het gezicht, problemen, met slikken of bij flauwvallen.
- Als je gestoken bent door een gevaarlijke soort (zoals de Portugese oorlogsschip - herkenbaar aan de blauwe/ paarse kleur en lange tentakels).
Als je eerder allergisch hebt gereageerd op een kwallensteek heb je een verhoogd risico en moet j extra voorzichtig zijn. Neem voor de zekerheid een antihistaminicum mee naar het strand. Bij twijfel over een allergische reactie, raadpleeg dan een arts.
Voorkom een kwallensteek op vakantie
- Let op waarschuwingsborden/ vlaggen op het strand.
- Ga niet zwemmen als er veel kwallen zijn gesignaleerd.
- Draag een T-shirt of Lycra pak als je langer zwemt of snorkelt..
- Draag waterschoenen om je voeten te beschermen.
- Neem een kleine 'kwalkit' mee in je strandtas: azijn, pincet en pijnstillende gel.
Laat de angst voor kwallen je zomerplezier niet bederven. Smeer je goed in, neem een verfrissende duik en geniet van een zorgeloze zomer aan zee!